Modernizm na polskim wybrzeżu

Polskie wybrzeże kryje prawdziwe perełki architektury modernistycznej, które często pozostają w cieniu popularnych atrakcji turystycznych. Budynki z okresu międzywojennego oraz powojennej modernizacji stanowią fascynujący rozdział w historii polskiej architektury. W tym artykule odkryjemy najciekawsze przykłady nadmorskiego modernizmu oraz ich wpływ na krajobraz kulturowy wybrzeża.

1. Gdynia – polskie miasto modernistyczne

Gdynia, budowana od podstaw w latach 20. i 30. XX wieku jako polski port na Bałtyku, to prawdziwe muzeum modernizmu pod gołym niebem. Miasto zaprojektowano zgodnie z ówczesnymi nowoczesnymi trendami urbanistycznymi i architektonicznymi.

Budynek ZUS (obecnie Wydział Marynarki Wojennej)

Monumentalny gmach zaprojektowany przez Romana Piotrowskiego w 1936 roku to jeden z najbardziej charakterystycznych budynków modernistycznych w Gdyni. Jego cechy to:

• Symetryczna fasada z charakterystycznym zaokrąglonym narożnikiem
• Horyzontalne pasy okien podkreślające geometryczny charakter budynku
• Minimalistyczny detal architektoniczny typowy dla funkcjonalizmu

Bankowiec

Ten modernistyczny budynek mieszkalny z 1937 roku, projektu Stanisława Ziołowskiego, łączy funkcjonalność z elegancją. Jego charakterystyczne cechy to:

• Dynamiczna bryła z zaokrąglonymi narożnikami
• Eleganckie detale jak chromowane balustrady i okucia
• Funkcjonalny układ mieszkań z dużymi przeszkleniami dla lepszego doświetlenia

2. Sopot – międzywojenny kurort w modernistycznym stylu

Choć Sopot kojarzy się przede wszystkim z secesyjną zabudową, miasto posiada również znakomite przykłady architektury modernistycznej, które wzbogacają jego kurortowy charakter.

Grand Hotel

Przebudowany w stylu art déco w latach 20. XX wieku, łączy elegancję z funkcjonalnością charakterystyczną dla budownictwa kurortowego tego okresu. Cechy wyróżniające:

• Geometryczna fasada z rytmicznymi podziałami okien
• Dekoracyjne detale nawiązujące do stylu okrętowego (tzw. streamline)
• Przestronne wnętrza z charakterystycznymi dekoracjami w stylu art déco

Willa Basnera

Ten prywatny dom z 1928 roku doskonale reprezentuje modernizm sopocki z jego charakterystycznym połączeniem funkcjonalizmu i elegancji:

• Asymetryczna kompozycja bryły budynku
• Tarasy i duże przeszklenia otwierające wnętrze na otoczenie
• Minimalistyczny detal podkreślający geometrię budynku

3. Kołobrzeg – powojenna odbudowa w duchu modernizmu

Kołobrzeg, zniszczony w 90% podczas II wojny światowej, został odbudowany głównie w latach 50. i 60. XX wieku. Miasto stało się swoistym laboratorium powojennej architektury modernistycznej, często inspirowanej skandynawskimi wzorcami.

Sanatorium "Arka"

Zaprojektowany przez Leopolda Taraszkiewicza w 1965 roku, budynek reprezentuje tzw. "drugi modernizm" z charakterystycznymi cechami skandynawskimi:

• Klarowna, horyzontalna bryła z rytmicznymi podziałami balkonów
• Użycie naturalnych materiałów – betonu, drewna i kamienia
• Humanistyczne podejście do projektowania przestrzeni sanatoryjnej

4. Międzyzdroje – modernizm w służbie wypoczynku

Nadmorski kurort na wyspie Wolin został w znacznym stopniu przebudowany w latach 60. i 70. XX wieku, gdy powstało tam wiele charakterystycznych obiektów wypoczynkowych.

Dom Zdrojowy

Zbudowany w 1967 roku według projektu Anzelma Linke, reprezentuje najlepsze cechy powojennego modernizmu kurortowego:

• Transparentna fasada otwierająca budynek na morze
• Swobodna, organiczna forma bryły budynku
• Funkcjonalny układ wnętrz podporządkowany potrzebom kuracjuszy

5. Dziwnów – perełki wybrzeża zachodniego

Ta niewielka miejscowość na zachodnim wybrzeżu również może pochwalić się interesującymi przykładami architektury modernistycznej, głównie z okresu powojennego.

Ośrodek wypoczynkowy "Rybak"

Zaprojektowany w 1970 roku przez Stefana Müllera, to wyrazisty przykład brutalizmu w architekturze nadmorskiej:

• Ekspresyjna, rzeźbiarska forma z surowego betonu
• Dynamiczne, diagonalne podziały bryły budynku
• Kontrastowe zestawienie masywnej struktury z lekkimi elementami przeszkleń

Przyszłość modernizmu na polskim wybrzeżu

Wiele budynków modernistycznych na polskim wybrzeżu stoi dziś przed wyzwaniami związanymi z konserwacją i adaptacją do współczesnych potrzeb. Niektóre z nich przechodzą renowację z poszanowaniem ich historycznego charakteru, inne niestety są przebudowywane bez zrozumienia ich wartości architektonicznej.

Szczęśliwie, w ostatnich latach rośnie świadomość wartości architektury modernistycznej. Organizowane są wycieczki szlakiem gdyńskiego modernizmu, powstawaj publikacje i wystawy poświęcone tej tematyce. Coraz więcej miłośników architektury odkrywa urok tych budynków, które przez lata pozostawały w cieniu innych atrakcji turystycznych.